Dominika Szymczyszyn IIIa

Wanda Rutkiewicz













Wanda Halina Rutkiewicz-Błaszkiewicz (ur. 4 lutego 1943 w Płungianach, zm. 13 maja 1992 na stokach Kanczendzongi w Himalajach) – polska alpinistka i himalaistka, z zawodu elektronik, jedna z najwybitniejszych Polek światowego himalaizmu. Jako trzecia kobieta na świecie, pierwszy Polak stanęła na Mount Evereście, najwyższym szczycie Ziemi, zaś jako pierwsza kobieta na świecie i pierwszy Polak na K2.



Córka inżyniera Zbigniewa Błaszkiewicza i Marii z Pietkunów. Miała troje rodzeństwa: Jerzego, Michała i Janinę. Po II wojnie światowej z rodzicami i starszym bratem Jerzym, jako repatriantka przyjechała do Łańcuta, gdzie mieszkali jej dziadkowie ze strony ojca, a potem do Wrocławia. Maturę zdała w II Liceum Ogólnokształcącym we Wrocławiu, studiowała na Politechnice Wrocławskiej, z dyplomem inżyniera-elektronika pracowała w Instytucie Automatyki Systemów Energetycznych. Później przeniosła się do Warszawy, podjęła pracę w Instytucie Maszyn Matematycznych. Jeszcze w czasach licealnych zapowiadała się na świetną siatkarkę, grała w I lidze (nawet kandydowała do gry w reprezentacji Polski).



Pierwsze kontakty ze wspinaniem miała w Rudawach Janowickich, na skałkach koło Janowic Wielkich, w pobliżu Jeleniej Góry. W 1962 roku ukończyła kurs taternicki na Hali Gąsienicowej w Tatrach. W Tatrach wspinała się na wielu klasycznych i bardzo trudnych drogach (lata 60.), m.in. północną ścianą Małego Kieżmarskiego Szczytu czy wariantem „R” na Mnichu (1964). Poprowadziła kilka nowych dróg, m.in. na Koprowym Wierchu.Po Tatrach były Alpy (od 1964), Pamir, Hindukusz i Himalaje. Należała do Klubu Wysokogórskiego we Wrocławiu, a po 1973 roku do Klubu Wysokogórskiego w Warszawie.



Osiągnięcia Wandy Rutkiewicz stawiają ją w gronie najlepszych himalaistek w historii. O swoich wyprawach i płynących stąd przemyśleniach często pisała w czasopismach o tematyce alpinistycznej. Była zdecydowaną rzeczniczką i zdeterminowaną realizatorką wspinaczkowej samodzielności kobiet. Była też autorką lub współautorką kilku książek. Zaginęła w maju 1992 podczas ataku szczytowego na Kanczendzongę. Wraz z Carlosem Carsolio 12 maja o godz. 03:30 wyruszyli w górę z obozu IV na 7950 m. Po 12-godzinnej wspinaczce w głębokim śniegu Carsolio stanął na wierzchołku. Schodząc, napotkał Wandę na wysokości ponad 8200 metrów. Mimo braku sprzętu biwakowego zdecydowała się przeczekać noc i kontynuować wejście następnego dnia. Według ówczesnego komunikatu Ministerstwo Turystyki Nepalu uznało prowadzenie akcji ratunkowej za praktycznie niemożliwe, a informacja o zaginięciu Polki dotarła do Polski po prawie dwóch tygodniach, 25 maja 1992. Jej ciała nie odnaleziono.



Alpy
1964–65 – wspinaczka w Alpach Zillertalskich: północno-zachodnia flanka Olperera, północna ściana Hochfernerspitze,
1966 – Mont Blanc bez korzystania z kolejek górskich,
1967 – pierwsze przejście kobiece wschodniej ściany Aiguille du Grépon (3482 m) z Haliną Krüger-Syrokomską,
19–22 sierpnia 1973 – północny filar Eigeru w zespole kobiecym z Danutą Gellner-Wach i Stefanią Egierszdorff,
1978 – pierwsze przejście północnej ściany Matterhornu zimą w zespole kobiecym z Anną Czerwińską, Ireną Kęsą i Krystyną Palmowską.


Inne góry
1968 – wschodni filar Trollryggenu w Norwegii z Haliną Krüger-Syrokomską (pierwsze przejście kobiece, siódme w ogóle).
1970 – Pik Lenina (7134 m) w Pamirze, jej pierwszy siedmiotysięcznik.
23 sierpnia 1972 – Noszak (7492 m) w Hindukuszu.
17 marca 1981 – ciężki wypadek na Elbrusie – otwarte złamanie kości udowej po upadku.
1985 – Aconcagua w Andach południową ścianą w stylu alpejskim.


Himalaje i Karakorum
1975 – kierowniczka i organizatorka kobiecej wyprawy na Gaszerbrumy
11 sierpnia – Gaszerbrum III 7946 m (wspólnie z Alison Chadwick-Onyszkiewicz, Januszem Onyszkiewiczem i Krzysztofem Zdzitowieckim. Jest to rekord wysokości pierwszego wejścia z udziałem kobiet.
12 sierpnia – Gaszerbrum II (wraz Haliną Krüger-Syrokomską, Anną Okopińską w zespole kobiecym; o wyprawie na Gaszerbrumy opowiada film pt. Temperatura wrzenia).
16 października 1978 – Mount Everest (jako trzecia kobieta w historii oraz pierwszy Polak).
15 lipca 1985 – Nanga Parbat ścianą Diamir (wraz z Krystyną Palmowską i Anną Czerwińską – pierwsze wejście czysto kobiece).
23 czerwca 1986 – K2 (jako pierwsza kobieta i pierwszy Polak.
18 września 1987 – Sziszapangma (z Ryszardem Wareckim – jako pierwsi Polacy, Elsą Ávila, Carlosem Carsolio i Ramíro Navarrete).
12 lipca 1989 – Gaszerbrum II.
16 lipca 1990 – Gaszerbrum I z Ewą Pankiewicz,
26 września 1991 – Czo Oju (samotnie).
22 października 1991 – Annapurna południową ścianą (samotnie, wejście dyskusyjne – ostatecznie udowodnione i uznane).
Zdobyła osiem z czternastu ośmiotysięczników: Mount Everest, Nanga Parbat, K2, Sziszapangmę, Gaszerbrum II, Gaszerbrum I, Czo Oju i Annapurnę.



Książki i publikacje
Była autorką i współautorką filmów i książek alpinistycznych:
„Wanda” opoieść o sile życia i śmierci (2017) (Anna Kamińska)
„Gdybyś przyszedł pod tę ścianę” (1986)
„Nanga Parbat 85” (1986)
„Requiem” (1987)
„Ludzie na Baltoro” (1988)
„Kobiety śniegu” (1990) film z wyprawy na Gaszerbrum I
„Zdobycie Gasherbrumów”, Sport i Turystyka, Warszawa 1979,
? „Na jednej linie”, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1986, ?
„Karawana do marzeń”, At Publications, Kraków 1994, ?



Ordery i odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1979)
Sitara-e Imtiaz (Pakistan, 1991)



Upamiętnienie
Po śmierci Wandy Rutkiewicz Zbigniew Jara napisał wiersz pt. Niepokonana zadedykowany himalaistce, który został opublikowany w miesięczniku „Góry i Alpinizm”. Krzysztof Gajda napisał piosenkę Epitafium dla Wandy Rutkiewicz (alternatywna nazwa Wanda Rutkiewicz) wykonywaną przez Kwartet ProForma.
Pośmiertnie w 1994 jako jedna z trzech pierwszych osób Wanda Rutkiewicz została odznaczona Medalem im. Króla Alberta I, przyznawanym za wyjątkowe zasługi górskie przez King Albert Memorial Foundation.
Jest patronką szkół w Polsce. Są to w Warszawie: Zespół Szkół nr 2: Szkoła Podstawowa nr 300 i Gimnazjum nr 117, we Wrocławiu Gimnazjum nr 23 i Szkoła Podstawowa nr 58, w Łodzi Gimnazjum nr 40, gminny Zespół Szkół w Janowicach Wielkich, Zespół Szkół w Rząsce.
Jest patronką ulic w Warszawie w dzielnicy Wilanów, w bezpośredniej okolicy zespołu szkół jej imienia, we Wrocławiu na osiedlu Gaj i w Częstochowie, w dzielnicy Wrzosowiak.
Poczta Polska w 75 rocznicę urodzin w dniu 4 lutego 2018 r. wydała kartkę pocztową ze znakiem opłaty, na którym przedstawiono Mount Everest, na ilustracji kartki pokazano zdjęcie Wandy Rutkiewicz podczas wspinaczki w Pirenejach w 1969 roku.
Teatr Polski w Bielsku-Białej wystawił 14 października 2017 roku monodram pt. "Wanda" napisany na podstawie życia Wandy Rutkiewicz. Autorką tekstu jest Wiesława Sujkowska, spektakl wyreżyserowały Maria Sadowska i Joanna Grabowiecka, w rolę Wandy wcieliła się Anita Jancia.



bibliografia https://pl.wikipedia.org/wiki/Wanda_Rutkiewicz